Bạn là một nữ sinh viên và đang cân nhắc theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học (STEM) nhưng còn cảm thấy e ngại?
Đừng lo lắng. Trong bối cảnh STEM không ngừng phát triển, phụ nữ đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai của ngành này. Từ những nghiên cứu mang tính đột phá đến các giải thưởng danh giá, các nhà khoa học nữ đã để lại dấu ấn từ trước Công nguyên.
Tuy nhiên, đối với tất cả những gì họ đã đạt được, không thể phủ nhận rằng lĩnh vực STEM từ lâu đã bị nam giới thống trị và tình trạng này vẫn còn tiếp diễn.
Tại Anh, chỉ 26% lực lượng lao động STEM là phụ nữ (theo báo cáo của STEM Women năm 2022-2023).
Tại Mỹ, phụ nữ làm việc trong ngành STEM ít hơn và có mức lương thấp hơn nam giới. Năm 2019, chỉ 27% lực lượng lao động STEM là nữ (dù tăng 8% so với năm 1970). Hầu hết phụ nữ STEM làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, khoa học xã hội và khoa học đời sống, được cho là nhận lương ít hơn, cơ hội thăng tiến thấp hơn.
Tại Úc, chỉ 15% phụ nữ làm việc trong ngành STEM, với mức thu nhập thấp hơn 17.570 USD so với đồng nghiệp nam.
Tuy vậy, mọi thứ đang dần thay đổi. Phụ nữ đang viết lại câu chuyện về STEM, phá vỡ định kiến và định hình một tương lai mới.
Thực tế, chúng ta sẽ không có được ngày hôm nay nếu không nhờ những người phụ nữ tiên phong trong lĩnh vực STEM, những người đã dám bước lên và thay đổi cuộc chơi.
Khởi đầu của những nhà khoa học nữ
Nếu cần một ví dụ hoàn hảo, hãy nhìn vào Salpe, một nữ hộ sinh Hy Lạp cổ đại từ thế kỷ 1 trước Công nguyên. Dù có thể không được giáo dục chính quy, Salpe lại có trí tuệ sắc bén và được biết đến với những phương pháp chữa bệnh độc đáo, bao gồm chữa trị vết chó cắn, tê cứng chân tay hay điều trị làn da cháy nắng. Những phương pháp này không hề xa lạ trong thời đại của bà. Tên của Salpe thậm chí được nhắc đến sáu lần trong “Lịch sử tự nhiên” của Pliny, chứng tỏ tầm ảnh hưởng của bà.
Tiếp theo là Trota của Salerno, một nữ bác sĩ và tác giả y khoa người Ý vào thế kỷ 12. Học tập tại Trường Y Salerno – trường y đầu tiên trên thế giới, bà trở thành bác sĩ có tay nghề cao, chuyên về phụ khoa và sức khỏe sinh sản. Sau này, bà còn là giáo sư tại trường y, được mệnh danh là “Magistra Medicinae”. Bà cũng viết một cuốn sách về bệnh lý của phụ nữ, được xem là rất tiến bộ vào thời đại của bà, đưa danh tiếng của bà lan rộng đến Pháp và Anh vào thế kỷ 12 và 13.
Một cái tên khác không thể không nhắc đến là Enheduanna, nhà văn có tên tuổi đầu tiên trong lịch sử nhân loại. Theo Sidney Babcock, người phụ trách Thư viện Morgan ở New York: “Khi mọi người hỏi ai là tác giả đầu tiên trong lịch sử, ít ai nghĩ đến đó là một phụ nữ Mesopotamia”.
Là một nhà thơ, công chúa và nữ tư tế Mesopotamia, Enheduanna đã sáng tác 42 bài thánh ca và 3 bài thơ riêng lẻ, góp phần lớn vào di sản văn học Mesopotamia. Tác phẩm của bà còn cho thấy khả năng toán học vững chắc, một kỹ năng quan trọng trong nền kinh tế nông nghiệp và dệt may của Mesopotamia thời đó.
Cuối cùng, không thể không kể đến Marie Crous, một nhà toán học người Pháp đã giới thiệu hệ thống số thập phân vào thế kỷ 17. Tuy nhiên, bà không được công nhận vì phát minh này vào thời điểm đó.
Những người tiên phong này không chỉ vượt qua rào cản xã hội mà còn đặt nền móng cho thế hệ sau, từ Marie Curie với những nghiên cứu đột phá về vật lý và hóa học, đến Barbara McClintock với khám phá mang tính cách mạng về di truyền học.
Và nếu bạn chưa biết, cả Curie và McClintock đều giành giải Nobel!
Dù vậy, chỉ 16,3% giải Nobel từng được trao cho phụ nữ là một minh chứng khác về sự bất bình đẳng giới trong khoa học.
Vậy còn thế hệ phụ nữ ngày nay thì sao? Họ cũng chẳng kém phần phi thường, bởi trên thực tế, họ đang tạo ra những thay đổi phi thường!
Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 (International Women’s Day), xin giới thiệu đến bạn những tấm gương phụ nữ xuất sắc đang đóng góp cho cuộc cách mạng hóa lĩnh vực STEM.
Women in STEM: 6 phụ nữ hàng đầu trong lĩnh vực STEM hiện nay
Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Sinh học: Giáo sư Jennifer Doudna
Giáo sư Jennifer Doudna là một nhà hóa sinh nổi tiếng với công trình mang tính đột phá trong lĩnh vực sinh học, đặc biệt là đồng phát minh công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR-Cas9, cho phép chỉnh sửa bộ gen các sinh vật sống. Đây là công cụ để viết lại mật mã của sự sống, đưa khoa học sự sống bước vào một kỷ nguyên mới và đến gần hơn với tham vọng của nhân loại: chữa mọi căn bệnh hiểm nghèo.
Với việc nhận giải Nobel Hóa học năm 2020, bà cùng với cộng sự của mình – nhà khoa học Emmanuelle Charpentier, đã trở thành người phụ nữ thứ 6 và 7 nhận giải thưởng danh giá này.
Những đóng góp của bà đã cách mạng hóa việc nghiên cứu di truyền, mang đến những khả năng chưa từng có cho liệu pháp gen và điều trị bệnh.

Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Vật lý: Tiến sĩ Sabrina Gonzalez Pasterski
Được mệnh danh là “Albert Einstein mới”, hay “Einstein phiên bản nữ”, Tiến sĩ Sabrina Gonzalez Pasterski là một nhà vật lý lý thuyết chuyên nghiên cứu về lỗ đen, lực hấp dẫn lượng tử và lý thuyết dây.
Năm 2012, khi Pasterski 19 tuổi đã ghi tên mình vào danh sách “30 under 30” của tạp chí Scientific American.
Cô cũng gặt hái được nhiều thành tựu xuất sắc khác trước tuổi 30: Tốt nghiệp thủ khoa Vật lý của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT); có nghiên cứu được cố nhà vật lý học nổi tiếng người Anh Stephen Hawking trích dẫn và dẫn đầu một nhóm các nhà vật lý trong nỗ lực tìm hiểu lý thuyết lượng tử.
Pasterski quan tâm đến các lĩnh vực STEM từ rất sớm, chính xác là trong lần đầu tiên đi máy bay lúc 9 tuổi. Dưới sự khuyến khích của cha và giáo viên, năm cô 10 tuổi đã bắt đầu chế tạo động cơ máy bay. Chỉ 2 năm sau đó, cô tạo ra một chiếc máy bay hoàn chỉnh. Năm 14 tuổi, cô một mình bay thử nghiệm qua hồ Michigan và trở thành người trẻ tuổi nhất từng lái máy bay riêng.
Ban đầu cô đến MIT để theo học ngành Kỹ thuật hàng không vũ trụ. Nhưng cô nhận ra, việc chế tạo một chiếc máy bay bốn cánh không thực sự khơi dậy trí tưởng tượng của mình. Sau đó, cô chuyển hướng sự nghiệp.
Cô theo đuổi bằng Tiến sĩ tại Đại học Harvard và nghiên cứu tại Viện Vật lý Lý thuyết Perimeter (Canada) năm 2021, sau khi hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh sau Tiến sĩ tại Đại học Princeton. Ngay sau khi làm việc tại Viện Perimeter, Pasterski đã thực hiện “Sáng kiến Holography Thiên thể”. Ý tưởng này giúp thu hẹp khoảng cách giữa cơ học lượng tử và thuyết tương đối rộng.
Ngoài cống hiến cho nghiên cứu, Pasterski còn là người ủng hộ phụ nữ trong lĩnh vực STEM. Cô đã phát biểu tại nhiều sự kiện và hội nghị về tầm quan trọng của việc khuyến khích trẻ em gái theo đuổi lĩnh vực STEM. Cô cũng được mời đến Nhà Trắng để thảo luận về sáng kiến “Let Girls Learn”, nhằm trao quyền cho các cô gái trên khắp thế giới theo đuổi giáo dục và sự nghiệp STEM.

Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Hóa học: Giáo sư Carolyn R. Bertozzi
Là một nhà hóa học xuất sắc và người đoạt giải Nobel, Giáo sư Carolyn R. Bertozzi đã có nhiều đóng góp quan trọng trong lĩnh vực click chemistry (tạm dịch: hóa học click) và bioorthogonal chemistry (hóa học sinh học), mở ra chân trời mới trong y học và dược phẩm, trong đó có điều trị ung thư trúng đích.
Hóa học click là các quá trình hóa học kết nối những phân tử cấu trúc nhỏ thành phân tử lớn hơn thông qua các nhóm chức một cách nhanh chóng và hiệu quả. Sự đơn giản và linh hoạt đó có thể hình dung giống như việc gắn các mảnh ghép Lego lại với nhau. Các phản ứng hóa học click có thể nhanh chóng gắn những thành phần vốn có sẵn để tạo thành những hợp chất hay vật liệu có đặc tính mới – tăng tính dẫn điện, hấp thu ánh sáng, kháng khuẩn, chống tia UV hay một loạt đặc tính khác.
Nữ giáo sư Carolyn Bertozzi là người đã ứng dụng hóa học click trong nghiên cứu tế bào sống. Các phản ứng sinh trực giao mà bà thực hiện không làm gián đoạn quá trình hóa học bình thường của tế bào. Những công trình nghiên cứu của bà đã giúp phát triển các công cụ hóa học tiên tiến để nghiên cứu hệ sinh học.
Bà thường nói với sinh viên của mình: “Chúng ta đang cố gắng đi từ A đến B. Đôi khi lại kết thúc ở D. Có thể bây giờ nó chưa có giá trị, nhưng hãy cứ công bố nó, vì biết đâu 100 năm sau ai đó sẽ khám phá ra điều vĩ đại từ đó”.

Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Công nghệ: Tiến sĩ Lý Phi Phi (Fei Fei Li)
Sinh ra ở Trung Quốc nhưng lớn lên tại Mỹ, Tiến sĩ Lý Phi Phi là một trong những nhà khoa học máy tính hàng đầu, được biết đến với công trình nghiên cứu về Trí tuệ nhân tạo (AI) và thị giác máy tính (computer vision).
Bà đồng sáng lập Viện Trí tuệ nhân tạo lấy con người làm trung tâm (HAI) của Đại học Stanford, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển AI một cách có đạo đức và hòa nhập, đảm bảo công nghệ này mang lại lợi ích tích cực cho xã hội.
Những đóng góp của bà cho thị giác máy tính, đặc biệt là thông qua dự án ImageNet, đã cách mạng hóa khả năng nhận dạng và diễn giải hình ảnh của AI. Dự án này là một bước đột phá quan trọng cho phép các hệ thống AI học hỏi từ các tập dữ liệu khổng lồ, trở thành nền tảng cho các ứng dụng AI hiện đại.
Với cam kết phá bỏ rào cản trong AI, bà đã gia nhập Google Cloud, phát triển AutoML để áp dụng các mô hình học máy vào các vấn đề thực tế thông qua tự động hóa.
Là người ủng hộ mạnh mẽ cho sự đa dạng và hòa nhập trong lĩnh vực AI, bà đã đồng sáng lập AI4ALL. Sứ mệnh của tổ chức này là giáo dục thế hệ các nhà công nghệ, nhà tư tưởng và nhà lãnh đạo AI tiếp theo thông qua các nguyên tắc “AI lấy con người làm trung tâm”.
Trong những năm gần đây, nghiên cứu của bà đã mở rộng sang AI và chăm sóc sức khỏe, bao gồm cách giảm thiểu lỗi y khoa, cải thiện lợi ích của “trí thông minh xung quanh”, không gian vật lý nhạy cảm và phản ứng với sự hiện diện của con người.
Không có gì ngạc nhiên khi bà được gọi là “mothers of AI”.

Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Kỹ thuật: Tiến sĩ Danielle Wood
Tiến sĩ Danielle Wood là Assistant Professor và là Giám đốc Space Enabled Research Group tại MIT Media Lab, thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Công việc của cô tập trung vào mối quan hệ giữa công nghệ vũ trụ và phát triển bền vững, nhằm tận dụng công nghệ vệ tinh để phục vụ lợi ích xã hội và môi trường, đặc biệt là ở các khu vực đang phát triển.
Cô có lý lịch làm việc sâu rộng với NASA Headquarters, NASA Goddard Space Flight Centre, Aerospace Corporation, Đại học Johns Hopkins và Văn phòng Liên Hợp Quốc về Hoạt động vũ trụ.

Phụ nữ truyền cảm hứng trong lĩnh vực Toán học: Giáo sư Maryna Viazovska
Giáo sư Maryna Viazovska là một nhà toán học nổi tiếng với những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực lý thuyết số.
Cô đã gây tiếng vang cho công trình về đóng gói hình cầu, điều khiến các nhà toàn học đau đầu suốt hàng trăm năm. Về cơ bản, vấn đề này liên quan đến việc làm thế nào đặt các quả cầu vào thùng chứa một cách gọn gàng nhất.
Nhờ thành tựu này, cô là người phụ nữ thứ hai trong lịch sử nhận Huân chương Fields – giải thưởng danh giá nhất trong toán học, được ví như giải Nobel của toán học, được trao cho các nhà toán học dưới 40 tuổi kể từ khi giải ra đời năm 1936.
Theo lời kể của Viazovska, câu hỏi đầu tiên là có thể nhét bao nhiêu quả đạn pháo vào một con tàu. Sau hàng trăm năm, các nhà toán học đã giải được bài toán trong không gian 3 chiều với việc xếp chúng thành kim tự tháp, giống như xếp những quả cam trong siêu thị.
Tuy nhiên, việc mở rộng lý thuyết ra các chiều khác trong toán học gặp nhiều thách thức. Viazovska đã nghiên cứu vấn đề này từ năm 2003 đến năm 2016 và tìm ra một “công thức kỳ diệu” giúp giải quyết nó trong các chiều 8 và 24.
Công trình nghiên cứu của cô có ý nghĩa quan trọng trong nhiều lĩnh vực toán học, giúp nâng cao hiểu biết của con người về hình học không gian nhiều chiều.

Những người phụ nữ này không chỉ xuất sắc trong lĩnh vực của mình mà còn truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai, chứng minh rằng phụ nữ hoàn toàn có thể phá vỡ mọi rào cản và đạt được những thành tựu phi thường trong STEM.
Nếu bạn muốn theo đuổi sự nghiệp STEM, đừng bỏ qua các học bổng Women in STEM của Hội đồng Anh dành cho nữ giới năm 2025-2026. Học bổng tài trợ toàn phần chương trình học Thạc sĩ 1 năm tại Anh. Xem chi tiết điều kiện, thời hạn ứng tuyển, danh sách trường và các ngành đủ điều kiện xét học bổng tại: Học bổng Thạc sĩ khối ngành STEM dành cho nữ giới.
Nếu bạn cần thêm thông tin, hãy liên hệ INEC:
- Tổng đài: 1900 636 990
- Hotline KV miền Bắc & Nam: 093 409 2662 – 093 409 9948 – 093 409 9984
- Hotline KV miền Trung: 093 409 9070 – 093 409 4449
- Email: [email protected]
- Nói chuyện với tư vấn viên của INEC: me/hoiduhocsinhanh